Folge 73: La biblioteko GEBAA denove sin prezentas

 

Kiu dezirus tamen ricvi ĝin Germanlingve, tiu skribu al mi per espbib@mail.de!

Karaj,

ĉu vi rekomendas, ke mi diru ion por prezenti min? Nu, kvankam ni estas tie en ejo nomita „Zum Hasen“ (pardonu tiun krokodiladon! Hase estas leporo), eble ne ĉiu alveninto estas t.n. „alter Hase“ (idiomaĵo en signifo de jam sperta Esperantisto). Mi do rekomencu, kaj vi bonvolu pardoni, se mi uzas paperon – tio helpu, ke mi ne tro longe parolos:

Se necesus prezenti min, mi emus reveni al intertempe jam tute antikviĝinta (– pri kio oni ja ne miru, ĉar ankaŭ mi mem ne plu estas junulo) – mi revenu al antikva titolo el la Esperanta rokmuziko..

Por ne tuj perdi la suspenson (suspenso? – kaze ke iuj ne konas aŭ tuj kaptis la sencon de tiu esprimo: ne timu pri viaj lingvokonoj, ĉar la nocio ne estas tro ofta, tamen en la nova PIV!) – mallonga klarigo: suspenso okazas ekzemple en filmo, kiam la ago, kvazaŭ haltante, tenas la spektantojn en streĉa atento, do eble stato de scivolemo, aŭ kiel do solviĝos la agoj? – Germane eble: Spannung, Erwartung in Neugier ...

Do, por ne tuj perdi la suspenson …

Ne timu! Mi nur iomete daŭrigos tiun prokraston prelegetan: antaŭ 37 jaroj en Esperantujo aperis la titolo „tute ne gravas“ de la muzikistoj en la grupo Amplifiki – multaj eble ne plu scias, ke inter ili estis ankaŭ Bertilo Wennergren, sed siatempe temis pri „revolucio en Esperantujo kun la unua internacia rokgrupo, kiu kantis originale en Esperanto“ – tiel tion priskribis Flo (Floréal Martorell okaze de la reeldono bitigita de tiu albumo).

Nun mi finu! Sed ne tute.

Prezenti min persone, tion mi taksas laŭ la kanto ĵus citita: „tute ne gravas!“ –

Kial mi tamen prezentas? Eble ankaŭ tio ne estus necesas, sed …

Prezenti al vi la institucion, por kiu mi jam longajn jarojn dediĉas mian tutan liberan tempon, ankaŭ post kiam mi finis la oficejan laboron, nu tio ŝajnas al mi, ke mi portus strigojn al Ateno⁽²⁾! Mi denove ne povas ne doni iom da klarigetoj.

En la antikva urboŝtato Ateno, la loke adorita diino estis Atena kun sia simbolo, la strigo; ŝi estis la diino de inteligento kaj la patronino de tiu urboŝtato. La urbanoj estis sufiĉe riĉaj, do ne mankis multaj moneroj, kies reversoj montris la strigon. Onidire ne indis, porti strigojn al Ateno. La strigo-simbolo daŭre ornamis Helenajn monerojn, ĝis komence de nia jarcento venis ties fino per enkonduko de la Eŭro. Sed tamen la simbolo postrestis, sur la reverso de Greka 1-Eŭro-monero. La senco de la idiomaĵo (Germane: Redensart): oni ne faru ion nenecesan, superfluan.

Kaj ĝuste tion mi ja ne celas. Tamen: eble ne ĉiu jam konas la kolekton en Aalen. Mi do iomete rakontas pri nia historio.

Dum la 4a Universala Kongreso Dresdeno en la jaro 1908 oni fondis la Saksan Esperanto-Instituton, kies integra parto estu biblioteko kun pli ol mil eroj. Kaj tiu biblioteko servu kiel publika institucio al la tuta Germana Regno, ne nur por Saksujo.

Kiel la historio de la lingvo Esperanto ankaŭ tiu de la biblioteko ne ĉiam prosperis. 1936 estis fino, kaj per donaco al la Berlina Ŝtata Biblioteko oni sukcesis eviti la tutan forbruligon.

La refondita biblioteko ricevis post la 2a Mondmilito multajn donacojn, ne nur el Germanujo; sed tre baldaŭ ĝi denove estis ŝlosita, en 1953, kaj la libroj devis iri en kartonoj al iu kelo en Munkeno.

Nur en 1967, la Germana Esperanto-Asocio refondis la Instituton kaj komisiis la pastron Adolf Burkhardt reorganizi la bibliotekon, per grava helpo flanke de Reinhard Haupenthal. Sidejo estis la pastra domo de li.

Post fino de lia profesia ofictempo oni serĉis novan hejmon, kiu estis trovita en la urbo Aalen. Ek de 1989 la biblioteko estas laŭkontrakte daŭra prunto al la urbo, sed ties enhavo restas propraĵo de la Germanaj Esperantistoj.

Kiam Adolf mortis en 2004, oni petis min daŭrigi lian laboron. La loka Esperantogrupo kaj precipe Karl Heinz Schaeffer kiel afergvidanto daŭre prizorgas ĝian prosperadon.

Kiu mem aĉetas librojn el Esperantujo, tiu bone scias, ke temas pri multe kosta investo. Kaj kiu konas la asocion GEA, tiu ankaŭ facile povas imagi, ke ĝi ne povas al ni disponigi sufiĉan buĝeton por akirado de multaj novaj eldononaĵo. Ni tre feliĉas, ke la urbo memvole aldonas ankaŭ rimarkindan sumon, jam ek de 34 jaroj, spite al la konata fakto, ke la akiritaj eroj poste ja estos propraĵo de la Germanaj Esperantistoj.

Intertempe nia bretaro estas preskaŭ plene ŝtopita. Minacos do iama fino de la disponebla spaco. Sed ĉesi la akiradon de novaj aperoj ne povas esti solvo, eĉ ne parton (en krampoj dirite: ni ankaŭ daŭre serĉas eblecojn por ŝtopi truojn en la jam giganta kolekto de Esperantogazetoj) – rezigno pri novaj akiro ja signifus perdon de la aktualecon. Ĉar la kolekto ne estu nura arkivo de nia heredaĵo, sed celu servi ankaŭ al estontaj esploristoj!

Do ni daŭre observas, ĉu ekestas eblecoj pligrandigi la spacon. Paralele ni celas fordonaci tion, kio ne nepre devas esti parto de la kolekto.

Kiel tio eblus? Ne nepre necesas, ke restu pli ol po 1 ekzemplero sur la bretoj (kaj tute certe ne, se temas pri sama eldono). Se do montriĝas, ke aliaj gravaj bibliotekoj bezonas ion, ni facilanime sendas donacojn al ili, simile, se ni ekscias pri necesoj ĉe esploristoj.

Multe oni povus pripensi kaj diskuti pri strategioj – ĉu donaci grandan kvanton al Afriko, al Ĉinujo, al iu alia neriĉa lando, kie oni celas komenci propran kolekton …

Sed temus pri grandaj sumoj, kiujn ni devus investi al la sendokostoj. Ankaŭ la procedo de forigo ne estas simpla afero, kiun oni povus plenumi tre rapide – necesas sufiĉe multa tempo por tiu tasko …

Kaj: ni nek havas la koncernajn monajn, nek la tempajn rimedojn. Mi tamen nun decidis fari unuajn paŝojn en tiun direkton.

La Germana Esperanto-Biblioteko lastatempe ricevis heredaĵe materialojn de najbara Esperantisto, kiu dum 36 jaroj vivas apude de Stuttgart kaj bonege ellernis Esperanton. Li ne volis membriĝi en iu grupo aŭ asocio; li simple celis „konsumi“ bonajn literaturaĵojn kaj gazetojn, sed volis resti izolite.

Nun li transdonis multon al ni, antaŭ ol „ĵeti ĉion al la blua rubujo“, kiel li diris. Mi vizitis lin kaj promesis zorgi pri liaj tujaj heredaĵoj.

Feliĉe ni preskaŭ ĉion jam havis en la propra stoko. Tamen ni volonte aldonis al nia bretaro multajn bele binditajn gazeto-jarkolektojn kaj reciproke eligos unuopajn kajerojn el la kolekto.

Parton de tiuj superfluaj eroj mi kunportis tien kaj volas oferti al via dispono. Se iu emos legi kaj uzi ion el ili: sentu vin liberaj, preni tion, sed ne por nur plenigi la propran bretaron! La eroj estu uzotaj.

Rekompence vi povos, sed ne devas, donaci ioman monsumon laŭ via propra pritakso. Ni apud la kartonoj starigos ankaŭ nian „verdan stelon“, ne por ke vi ŝtelu ion el ĝia enhavo, sed por ebligi al vi anonimajn donacetojn por la biblioteko, kiu ja ne estas la mia, sed la nia. Tion espereble neniu nun plu pridubas.

Dankon pro via atentemo!

La tekston mi provos presigi ankaŭ en nia revuo Esperanto aktuell, kiu verŝajne ja baldaŭ aperos.

Je tiu okazo mi volas atentigi la abonantojn, ke ili petu la Berlinan oficejon de GEA, ke oni sendu ankaŭ la pdf-version (se vi ne volas samtempe rezigni pri la papera alsendo). Tio estas servo senkosta kaj ebligos al vi jam semajnojn pli frue legi la enhavon ol kiam alvenas la limaka poŝtaĵo papera.

Utho Maier

Retrorigarde: – ich will noch eine Anmerkung zum vorigen Heft anbringen, wo es (auf Deutsch, deshalb fahre ich fort in Deutsch) um Zensur und Bücherverbote ging; denn auch der Spiegel nahm sich nun dieses Themas erneut an⁽³⁾.

Für mich ist es offensichtlich, dass nur bestimmte politische bzw. religiös beeinflusste Strömungen daran interessiert sind, Bücher zu verbieten – wer sie sogar zu verbrennen zielte, das hat unsere Geschichte ja beispielhaft aufgezeigt, was aber nicht heißt, dass man solche Phänomene nicht auch in unserer Gegenwart findet!

Doch auch Verbote gibt es genug. Zwischen Sommer 2021 und Sommer 2022 sind 2500 Fälle in den USA bekannt; dabei wurden 1600 Titel verboten. Ich bin nicht mehr geneigt, nur auf totalitäre Staaten mit dem Finger zu zeigen, angesichts derart totalitärer Eingriffe in einem „befreundeten“ westlichen Land, das die eigene Jugend unterdrückt.

In der Regel versucht man, das alles unter der Decke zu halten, doch wenigstens die spektakulären Fälle geraten immer wieder ans Tageslicht; so etwa die „Maus“ von Art Spiegelman, über die wir schon berichtet haben.⁽⁴⁾

Weitere Beispiele könnten genannt werden, entfallen hier aber der Platzeinsparung zuliebe⁽⁵⁾.

Natürlich ist mir klar, dass wir hier in Deutschland (noch) nicht akut gefährdet sind, von rechtsextremen Strömungen mal abgesehen, die man neuerdings sogar unserer Bundesregierung unterstellen könnte⁽⁶⁾. Aber die Geschichte zeigt uns, dass wir oft, schon zu oft, von den Meinungen unserer Freunde jenseits des großen Teichs ungünstig beeinflusst wurden.

Jedoch bin ich froh, dass es auch Gegenströmungen dazu gibt, die uns hoffen lassen, dass die Jugend eben nicht völlig verdummt wird und sich selber ein Bild von unserer Welt und Geschichte machen kann.

Das eine sind Leute wie Obama – er hat nun in seiner Sommerleseliste solche Buchverbote ausdrücklich verurteilt⁽⁷⁾: „Die Bibliotheken stehen bei den Kulturkriegen an vorderster Front, wobei die Buchverbote letztes Jahr ein beispielloses Ausmaß erreichten.“

Obama unterstrich zurecht, man müsse verstehen, „dass die Welt zuschaut. Wenn Amerika – eine Nation, die auf Meinungsfreiheit basiert – es zulässt, dass bestimmte Stimmen und Ideen zum Schweigen gebracht werden, warum sollten dann andere Länder alles tun, um sie zu schützen?“

Die jüngste Zeit ist leider auch dadurch geprägt, dass die Kulturkriege immer mehr eskaliert sind, obwohl es ja die Buchzensur immer schon gab.

Und dieser Trend ist international zu beobachten: ein ungarisches Gesetz verbietet seit 2021, dass Schwule in Lehrmaterialien oder Fernsehsendungen für Minderjährige vorkommen, und Russland verabschiedete schon 2017 ein ähnliches Gesetz.

Was haben Galileo Galilei, Salman Rushdie und Harry Potter gemeinsam? – Bücher von ihnen oder über sie wurden verboten – Weshalb?
Wenn ich mir die Liste der Deutschen Welle vom Juli 2023 ansehe, die Titel nennt, welche auf Verbotslisten stehen, dann fallen mir nicht immer sofort mögliche Begründungen ein.
In einem Exkurs auf eigenen Seiten will ich aber versuchen, diese Listen mit einigen Hinweisen zu versehen.

Das zweite: eine andere Gegenströmung bietet auch unsere moderne Technik, die uns ja immer wieder „Umwege“ aus solch einem Dilemma aufzeigen kann.

   Die Digital Public Library of America ist Amerikas öffentliche digitale Bibliothek und bietet Zugriff auf fast 49 Millionen Bilder, Texte, Video- und Audiodateien aus ganz USA. Sie startete im Juli 2023 einen Klub verbotener Bücher⁽⁸⁾.

Exkurs Werke, welche die deutsche und die US-Seite auflisten,
mit kurzen Hinweisen zu den Verbotsgründen

• Oxford Dictionary of English (enthielt angeblich grafische Erklärungen sexueller Praktiken, Kalifornien 2010)
• Rotkäppchen (hat der Großmutter Wein mitgebracht, Kalifornien 1989)
• James und der Riesenpfirsich (in den 1990er Jahren wegen der Verwendung des Wortes „Arsch“ und Verweisen auf Tabak und Whisky angefochten; es wurde sogar behauptet, das Buch befürworte Kommunismus)
• Wo die wilden Kerle wohnen (nur 338 Wörter und doch wegen „dunklen Inhalts“ verboten; es sei sogar „psychisch schädlich für 3- und 4-Jährige“)
• Der Zauberer von Oz (1928 in Chicago verboten wegen „Frauen in starken Führungsrollen“, ebenso 1957 in Detroit; Verbot erst 1972 aufgehoben)
• Klaus Manns Mephisto („Mephisto“, der sich nach der Machtübernahme den Nazis anschließt; erschien erstmals 1936 in den Niederlanden, aber erst 1956 in Deutschland)
• Herz der Finsternis (belgische Kongo-Kolonisierung; gewalttätiger Inhalt, „Nigger“)
• Paul Coelhos Der Alchemist (2011 wie alle Werke von Paulo Coelho von der iranischen Regierung verboten; einen offiziellen Grund gibt es nicht, aber einige nennen ein Video von 2009, in dem Coelhos iranischer Redakteur Arash Hejazi zu sehen ist, wie er versucht, das Leben einer jungen Frau zu retten, die bei Demonstrationen nach der Wahl in Teheran erschossen wurde. Coelho hatte ihn unterstützt.)
• Das Tagebuch der Anne Frank (2010 in Virginia Bedenken wegen sexueller Passagen der unzensierten Ausgabe; ähnlich auch 2013 auch in Michigan)
• Frankenstein (spaltete religiöse Führer wegen ihrer Bezugnahme auf Gott; große Kontroversen in Religionsgemeinschaften in den USA; 1955 während der südafrikanischen Apartheid verboten, weil es „anstößig und obszön“ war)

südafrikanischen Apartheid verboten, weil es „anstößig und obszön“ war)
• Satanische Verse (blasphemische Darstellung Mohammed; Autor wurde mit Tod bedroht)
• Im Westen nichts Neues (von den Nazis verbotenes Antikriegsbuch)
• Fahrenheit 451 (dystopischer Roman über Bücherverbrennungen, aber wegen „gottverdammt“ in den USA veboten)
• Orwells Farm der Tiere (Politsatire über die Russische Revolution; von den Sowjets bis in die 80er Jahre verboten)
• Harry Potter (gilt in USA als satanisch, in Pittsburgh verbrannt, Verbot auch in VAR)
• Zwei Papas für Tango („And Tango Makes Three“ hat angeblich „homosexuelle Untertöne“ und daher für kleine Kinder verboten; auch in Singapur nur in Erwachsenenabteilungen erlaubt)
• Lolita (über eine pädophile Liebesbeziehung zur 12-jährigen Lolita; nicht nur in Frankreich verboten, gleich nach Erstveröffentlichung; dann auch in Australien; Karriereende des britischen konservativen Politikers Nigel Nicolson bei, bei dessen Verlag das Buch im UK erschien; in USA nicht auf dem Index)
• Streck deine Zunge heraus (über die brutale chinesische Besetzung Tibets; Autor verbannt wegen „geistiger Verschmutzung“)
• Mein Iran: Ein Leben zwischen Revolution und Hoffnung („Iran awakening“ der ersten weiblichen Friedensnobelpreisträgerin der islamischen Welt; aus Iran verbannt)
• Die Abenteuer de Huckleberry Finn (darin 242 Mal das N-Wort, in USA verpönt
• Galileo Galileis Dialog über die beiden hauptsächlichen Weltsysteme (das heliozentrische Weltbild war sofort ab 1632 Ketzerei; Verbot der Werke erst 1822 aufgehoben, aber erst 177 Jahre später wurde Galileo rehabilitiert).

Stand: 20230810
Utho Maier